استنباط عمیق مفاهیم نهج‌البلاغه، زمینه‌ساز رشد و غنای معرفت و آگاهی دینی در جامعه است

این روزها و شب‌ها، مصادف با ایام شهادت حضرت امام علی (ع) و شب‌های قدر است.

نهج‌البلاغه، اثر بسیار ارزشمند و انسان‌ساز شامل خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان ارزشمند امام علی (ع) است.

نوزدهم ماه مبارک رمضان که روز ضربت خوردن حضرت علی (ع) است به‌عنوان روز بزرگداشت نهج‌البلاغه نام‌گذاری شده است.

به‌همین مناسبت و متناسب با این ایام، یادداشت مناسبتی دکتر سیدمحمود میرزایی‌الحسینی، عضو هیئت علمی گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب دانشگاه لرستان با موضوع اهمیت و جایگاه نهج‌البلاغه، در پی می‌آید:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

نهج البلاغه را کلامی فروتر از کلام الهی و فراتر از کلام بشری معرفی کرده‌­اند.

کتابی گرانسنگ که پس از قرآن کریم و کلام رسول‌الله(ص) منبع معرفتی قابل اعتنا و اتکایی به شمار می‌­آید و در همه‌­ی دوران، قابلیت روشنگری و هدایت دارد.

کار سترگ و ستودنی سید شریف رضی در گردآوری مجموعه خطبه‌­ها، نامه­‌ها و کلمات قصار امیرالمؤمنین علی (ع) از سوی اندیشمندان شیعی و سنی و حتی غیرمسلمان مورد اهتمام جدی بوده است.

از جمله‌­ی این تلاش‌­های عالمانه می‌­توان شرح ابن ابی الحدید و ابن میثم بحرانی را به عنوان نمونه نام برد که فراوان تلاش نموده‌­اند نقاب از چهره‌­ی معانی والای کلام امیر (ع) کنار زنند و مشتاقان را بر سر خوان رنگین و گسترده‌­ی این امام همام بنشانند.

امروزه خوشبختانه نهج البلاغه‌­پژوهی در مجامع علمی و دانشگاهی کشور مورد اهتمام جدی است و مقالات و پایان‌نامه­‌ها و رساله‌­های متعددی در این زمینه به رشته تحربر درآمده است که هم جای سپاس دارد و هم مایه­‌ی شکرگزاری و مباهات است؛ اما با توجه به ویژگی خاصّ زبان نهج‌البلاغه، برقراری ارتباط با این کتاب برای خیلی از افراد جامعه دشوار به نظر می‌­رسد.

فصاحت و بلاغت نهج‌البلاغه در حد اعلاست؛ از این روی رمزگشایی از این متن فاخر ادبی کاری است بس دشوار که از عهده‌­ی هر کسی بر نمی­‌آید.

در این میان مترجمان فراوانی در کنار شارحان با عشق و علاقه­‌ی فراوان در این اقیانوس بی­کران غوطه‌­ور شده و هر کدام در حدّ وسع علمی خویش بر آن شده‌­اند که مرواریدهایی به کف آورند و پوسته­‌ی الفاظ را بشکافند و صیدِ معانی کنند.

از آنجا که نهج‌البلاغه طیف گسترده‌­ای از حوزه­‌های اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، روان­شناسی و ... را در برمی‌­گیرد، ورود به منظومه­‌ی فکری و اندیشگی امام علی (ع) ابزارهای خاصی می‌­طلبد که به طور اجمال عبارتند از:

1ـ علوم زبان عربی مانند: صرف، نحو، بلاغت، آواشناسی و فقه‌اللغه.

2ـ دانش­‌های جدید مانند: زبان­شناسی با شاخه­‌های گوناگون، علوم اجتماعی (مانند اقتصاد، جامعه­‌شناسی،

روان­شناسی، علوم سیاسی)، نقد ادبی، سبک­‌شناسی، تحلیل گفتمان و زبان­شناسی متن.

3ـ آشنایی با فرهنگ و معارف اسلامی.

4ـ آشنایی با آثار فاخر ادبی به‌ویژه زبان و ادب فارسی.

حقیر بر این باور است که صرفاً دانش درون زبانی (مراد زبان عربی است) کفایت نمی­‌کند بلکه دانش برون‌زبانی (سایر علوم و معارف بشری) افق دید مترجم و محقق و خواننده را گسترده کرده و راه را به سوی فهم عمیق‌تر متن نهج‌البلاغه هموارتر می­‌کند.

با توجه به شرایط امروز جامعه و تهاجم گسترده­‌ی فرهنگی غرب، آشناکردن نسل جوان با اندیشه والای امام علی (ع) امری ضروری و غیرکتمان است؛ چرا که کلام ایشان، مستدلّ و عقلانی و واقع‌­گرایانه و به دور از تعلقات دنیوی و هوای نفس است.

به بیانی دیگر, نهج‌البلاغه آیینه‌­ی تمام نمای عقلانیت اسلامی است که در آن میان خداشناسی، اخلاق، سیاست، عرفان و انسان­‌شناسی وحدتی اندام­‌وار وجود دارد.

حقیر معتقد است که با توجه به گستردگی مضامین نهج‌البلاغه و زبان فنّی آن، مطالعات و پژوهش‌های میان‌رشته‌­ای در این زمینه، ضروری است؛ چرا که ارائه­‌ی آثار عالمانه‌­ی منسجم همه‌جانبه و استنباط عمیق و دقیق مفاهیم و مضامین نهج‌البلاغه، زمینه‌­سازِ رشد و غنای معرفت و آگاهی دینی در جامعه می‌­شود.