استنباط عمیق مفاهیم نهج‌البلاغه، زمینه‌ساز رشد و غنای معرفت و آگاهی دینی در جامعه است
۱۴۰۲/۰۱/۲۲
این روزها و شب‌ها، مصادف با ایام شهادت حضرت امام علی (ع) و شب‌های قدر است.
نهج‌البلاغه، اثر بسیار ارزشمند و انسان‌ساز شامل خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان ارزشمند امام علی (ع) است.
نوزدهم ماه مبارک رمضان که روز ضربت خوردن حضرت علی (ع) است به‌عنوان روز بزرگداشت نهج‌البلاغه نام‌گذاری شده است.
به‌همین مناسبت و متناسب با این ایام، یادداشت مناسبتی دکتر سیدمحمود میرزایی‌الحسینی، عضو هیئت علمی گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب دانشگاه لرستان با موضوع اهمیت و جایگاه نهج‌البلاغه، در پی می‌آید:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
نهج البلاغه را کلامی فروتر از کلام الهی و فراتر از کلام بشری معرفی کرده‌اند.
کتابی گرانسنگ که پس از قرآن کریم و کلام رسول‌الله(ص) منبع معرفتی قابل اعتنا و اتکایی به شمار می‌آید و در همه‌ی دوران، قابلیت روشنگری و هدایت دارد.
کار سترگ و ستودنی سید شریف رضی در گردآوری مجموعه خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار امیرالمؤمنین علی (ع) از سوی اندیشمندان شیعی و سنی و حتی غیرمسلمان مورد اهتمام جدی بوده است.
از جمله‌ی این تلاش‌های عالمانه می‌توان شرح ابن ابی الحدید و ابن میثم بحرانی را به عنوان نمونه نام برد که فراوان تلاش نموده‌اند نقاب از چهره‌ی معانی والای کلام امیر (ع) کنار زنند و مشتاقان را بر سر خوان رنگین و گسترده‌ی این امام همام بنشانند.
امروزه خوشبختانه نهج البلاغه‌پژوهی در مجامع علمی و دانشگاهی کشور مورد اهتمام جدی است و مقالات و پایان‌نامه‌ها و رساله‌های متعددی در این زمینه به رشته تحربر درآمده است که هم جای سپاس دارد و هم مایه‌ی شکرگزاری و مباهات است؛ اما با توجه به ویژگی خاصّ زبان نهج‌البلاغه، برقراری ارتباط با این کتاب برای خیلی از افراد جامعه دشوار به نظر می‌رسد.
فصاحت و بلاغت نهج‌البلاغه در حد اعلاست؛ از این روی رمزگشایی از این متن فاخر ادبی کاری است بس دشوار که از عهده‌ی هر کسی بر نمی‌آید.
در این میان مترجمان فراوانی در کنار شارحان با عشق و علاقه‌ی فراوان در این اقیانوس بیکران غوطه‌ور شده و هر کدام در حدّ وسع علمی خویش بر آن شده‌اند که مرواریدهایی به کف آورند و پوسته‌ی الفاظ را بشکافند و صیدِ معانی کنند.
از آنجا که نهج‌البلاغه طیف گسترده‌ای از حوزه‌های اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، روانشناسی و ... را در برمی‌گیرد، ورود به منظومه‌ی فکری و اندیشگی امام علی (ع) ابزارهای خاصی می‌طلبد که به طور اجمال عبارتند از:
1ـ علوم زبان عربی مانند: صرف، نحو، بلاغت، آواشناسی و فقه‌اللغه.
2ـ دانش‌های جدید مانند: زبانشناسی با شاخه‌های گوناگون، علوم اجتماعی (مانند اقتصاد، جامعه‌شناسی،
روانشناسی، علوم سیاسی)، نقد ادبی، سبک‌شناسی، تحلیل گفتمان و زبانشناسی متن.
3ـ آشنایی با فرهنگ و معارف اسلامی.
4ـ آشنایی با آثار فاخر ادبی به‌ویژه زبان و ادب فارسی.
حقیر بر این باور است که صرفاً دانش درون زبانی (مراد زبان عربی است) کفایت نمی‌کند بلکه دانش برون‌زبانی (سایر علوم و معارف بشری) افق دید مترجم و محقق و خواننده را گسترده کرده و راه را به سوی فهم عمیق‌تر متن نهج‌البلاغه هموارتر می‌کند.
با توجه به شرایط امروز جامعه و تهاجم گسترده‌ی فرهنگی غرب، آشناکردن نسل جوان با اندیشه والای امام علی (ع) امری ضروری و غیرکتمان است؛ چرا که کلام ایشان، مستدلّ و عقلانی و واقع‌گرایانه و به دور از تعلقات دنیوی و هوای نفس است.
به بیانی دیگر, نهج‌البلاغه آیینه‌ی تمام نمای عقلانیت اسلامی است که در آن میان خداشناسی، اخلاق، سیاست، عرفان و انسان‌شناسی وحدتی اندام‌وار وجود دارد.
حقیر معتقد است که با توجه به گستردگی مضامین نهج‌البلاغه و زبان فنّی آن، مطالعات و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در این زمینه، ضروری است؛ چرا که ارائه‌ی آثار عالمانه‌ی منسجم همه‌جانبه و استنباط عمیق و دقیق مفاهیم و مضامین نهج‌البلاغه، زمینه‌سازِ رشد و غنای معرفت و آگاهی دینی در جامعه می‌شود.